هر بار که از بطری آب خود جرعه‌ای می‌نوشید، در واقع در حال وارد کردن باکتری به درون آن هستید؛ باکتری‌هایی که در طول روز می‌توانند به میلیون‌ها عدد برسند. اما دانشمندان چه راهکارهایی برای مقابله با این موضوع پیشنهاد می‌دهند؟
به گزارش ویکی‌‌کلین به نقل از بی‌بی‌سی – کارل بنکه، متخصص ایمنی غذایی در دانشگاه پردو ایالت ایندیانا، همیشه این پرسش را در ذهن داشت که بطری آب قابل‌استفاده مجددش تا چه اندازه تمیز است. یک روز دستمال‌کاغذی‌هایی را داخل بطری‌اش فرو کرد و آن‌ها را به دیواره‌ها مالید، اما آنچه دید او را شگفت‌زده کرد.
او می‌گوید: «دستمال‌ها سفید بودند، اما وقتی بیرونشان کشیدم، کاملاً تغییر رنگ داده بودند. آن حس لیزی‌ای که روی دیواره‌های داخلی بطری حس می‌کردم، مربوط به جنس ماده‌ی بطری نبود، بلکه ناشی از لایه‌ای از تجمع باکتری‌ها بود.» او سپس تصمیم گرفت یک مطالعه علمی طراحی کند. بنکه و همکارانش در راهروهای دانشگاه پردو، از رهگذران خواستند تا در صورت تمایل، بطری‌های آب خود را در اختیار آن‌ها قرار دهند تا میزان پاکیزگی آن‌ها بررسی شود.
بنکه می‌گوید: «نکته‌ای که خیلی جلب توجه کرد، این بود که تعداد زیادی از افراد اصلاً نمی‌خواستند نتیجه‌ی آزمایش بطری‌شان را بدانند. آن‌ها به‌خوبی می‌دانستند که عادت‌های پاکیزگی‌شان یا بسیار ضعیف است یا وجود ندارد. چیزی که داده‌ها هم تأیید کردند.» نتایج نشان داد که بطری‌ها مملو از باکتری هستند.
ارزش بازار جهانی بطری‌های قابل‌استفاده مجدد، در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰ میلیارد دلار تخمین زده شده است. در یکی از مطالعات انجام‌شده روی کارکنان حوزه سلامت در ایتالیا، مشخص شد که نیمی از آن‌ها از این بطری‌ها استفاده می‌کنند. پژوهشی دیگر در میان دانشجویان دانشگاه‌ها نیز نشان داد که بین ۵۰ تا ۸۱ درصد آن‌ها از این نوع بطری‌ها بهره می‌برند.
اگرچه این بطری‌ها به ما کمک می‌کنند تا در طول روز هیدراته بمانیم، اما همراه داشتن آن‌ها در محل کار، باشگاه یا خانه می‌تواند خطراتی برای سلامتی به همراه داشته باشد. اما آیا باید بطری‌های خود را کنار بگذاریم یا می‌توان با این خطرات مقابله کرد؟
چه چیزی واقعاً در داخل بطری‌های آب وجود دارد؟
اگرچه معمولاً نوشیدن آب لوله‌کشی ایمن است، اما این آب کاملاً عاری از میکروارگانیسم‌ها نیست. پرایم‌رز فریستون، استاد میکروبیولوژی بالینی در دانشگاه لستر انگلستان می‌گوید: «به همین دلیل است که اگر آب را برای چند روز در بطری باقی بگذارید، باکتری‌ها در آن رشد می‌کنند.» او اضافه می‌کند که باکتری‌هایی که برای انسان بیماری‌زا هستند، در دمای حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد بهترین رشد را دارند، اما در دمای اتاق، یعنی حدود ۲۰ درجه، نیز می‌توانند تکثیر شوند.
فریستون می‌گوید: «هرچه آب بیشتر در بطری و در دمای اتاق باقی بماند، باکتری‌های بیشتری در آن رشد خواهند کرد.» در مطالعه‌ای که در سنگاپور با استفاده از آب جوش‌شده انجام شد – آبی که باید اغلب باکتری‌های آن نابود شده باشد – مشخص شد که باکتری‌ها می‌توانند به سرعت در بطری‌های آب رشد کنند، حتی در طول یک روز استفاده. در این تحقیق، تعداد باکتری‌ها از حدود ۷۵ هزار در هر میلی‌لیتر در صبح، به حدود یک تا دو میلیون در هر میلی‌لیتر در پایان روز رسید.
یکی از راه‌های کاهش رشد باکتری‌ها، نگهداری بطری در یخچال بین جرعه‌هاست، هرچند این کار به‌طور کامل جلوی رشد را نمی‌گیرد.
اما بیشتر آلودگی‌ها نه از آب، بلکه از خود مصرف‌کننده وارد بطری می‌شود. فریستون توضیح می‌دهد: «چه بطری را به باشگاه ببرید، چه سر کار یا فقط در خانه نگه دارید، سطح بیرونی آن حامل انواع میکروب‌ها خواهد بود. این میکروب‌ها به راحتی به داخل بطری منتقل می‌شوند، به‌ویژه همراه با باکتری‌های دهان در هر بار نوشیدن.»
افرادی که به شستن دست‌های خود توجه نمی‌کنند، باکتری‌هایی مثل اشرشیا کلی (E. coli) را وارد بطری خود می‌کنند. فریستون می‌گوید: «باکتری‌های مرتبط با مدفوع، مانند E. coli، از طریق دستان ما به لب‌ها و از آنجا به بطری منتقل می‌شوند، اگر بهداشت پس از توالت را رعایت نکنیم.» از طرف دیگر، با استفاده مشترک از بطری‌ها نیز می‌توان ویروس‌هایی مثل نوروویروس را منتقل یا دریافت کرد.
به گفته فریستون، دهان هر انسان معمولاً میزبان بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ نوع مختلف باکتری است. «آنچه برای شما بیماری‌زا نیست، لزوماً برای دیگران نیز بی‌ضرر نخواهد بود. ممکن است خودتان علائمی نداشته باشید، اما ناقل یک بیماری باشید.»
استفاده از نوشیدنی‌هایی غیر از آب نیز رشد باکتری‌ها را تشویق می‌کند. فریستون هشدار می‌دهد: «هر نوشیدنی حاوی قند یا مواد مغذی، از جمله شیک‌های پروتئینی، بهشت باکتری‌ها و قارچ‌هاست.»
او یادآور می‌شود که اگر تا به حال شیر را برای مدتی در لیوان رها کرده باشید، لایه‌ای نازک از آن باقی می‌ماند؛ لایه‌ای که باکتری‌ها به شدت آن را دوست دارند.
باکتری‌ها چه تأثیری بر سلامت ما دارند؟
ما در جهانی مملو از باکتری زندگی می‌کنیم؛ در خاک، هوا و حتی روی پوست بدن‌مان. بسیاری از این باکتری‌ها بی‌ضرر یا حتی مفیدند. اما در برخی موارد، آب آلوده به باکتری‌هایی مثل E. coli می‌تواند باعث اسهال و استفراغ شود.
E. coli گونه‌ای رایج از باکتری‌هاست که هم در محیط طبیعی و هم در دستگاه گوارش انسان وجود دارد. اما وقتی این باکتری‌ها به صورت پاتولوژیک یا بیماری‌زا درمی‌آیند، می‌توانند خطرناک شوند.
بنکه و همکارانش پیشنهاد می‌کنند استفاده از ماشین ظرفشویی با چرخه ضدعفونی، مؤثرترین روش برای تمیز کردن بطری‌هاست.
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیرتر هستند. همچنین ابتلا به بیماری‌های گوارشی می‌تواند گاهی تغییرات بلندمدتی در میکروبیوم روده ایجاد کند.
فریستون می‌گوید: «روده‌ی ما همیشه در حال تغییر است، اما بیش از ۱۰۰۰ گونه باکتری در آن زندگی می‌کنند، بنابراین ایجاد تغییرات عمده سخت است. اما مسمومیت غذایی ناشی از باکتری‌های بطری آب، هرگز منجر به تغییرات مثبت نخواهد شد.»
افرادی که به تازگی آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند نیز ممکن است در برابر عفونت‌های جدید آسیب‌پذیرتر باشند. در یک بررسی از بطری آبی در یک دفتر روزنامه در بریتانیا، نوعی باکتری مقاوم به آنتی‌بیوتیک به نام Klebsiella grimontii شناسایی شد. این باکتری می‌تواند روی سطوح استریل، بیوفیلم (لایه زیستی) تشکیل دهد و در افرادی که به تازگی آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند، باعث اسهال شدید شود.
اگر کپک یا قارچ در بطری شما رشد کند، ممکن است در افراد حساس، علائم آلرژی را تحریک کند.
البته در منابع علمی، تاکنون نمونه‌ای از بیماری جدی ناشی از بطری‌های آب گزارش نشده است، اما این به معنای نبود آن‌ها نیست، چرا که شناسایی منشأ دقیق آلودگی در چنین مواردی بسیار دشوار است.
بطری‌های خود را چگونه باید تمیز کنیم؟
برای بنکه، حس ناخوشایند مزه‌ی آب در بطری فیلتر‌دارش، زنگ خطر را به صدا درآورد. او گهگاه بطری را با آب داغ می‌شست، اما به‌طور کلی توجهی به پاکیزگی جدی آن نداشت.
پس از کشف لایه‌ی باکتریایی با استفاده از دستمال‌کاغذی، او و همکارانش پژوهشی انجام دادند که در آن عادت‌های نظافتی افراد در استفاده از بطری‌ها بررسی شد.
در این تحقیق، بیش از نیمی از ۹۰ شرکت‌کننده گفته بودند که بطری خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند و ۱۵ درصد نیز اصلاً آن را تمیز نمی‌کردند. به‌طور طبیعی، افرادی که بطری‌های خود را می‌شویند، باکتری‌های کمتری در بطری‌هایشان داشتند. با این حال، بنکه دریافت که روش یا تعداد دفعات تمیزکاری تفاوت چندانی در میزان آلودگی ایجاد نمی‌کند.
کسانی که از برس مخصوص یا ماشین ظرفشویی استفاده می‌کردند، کمترین میزان باکتری را داشتند. با این حال، این مطالعه متکی بر خوداظهاری شرکت‌کنندگان بود و احتمال دارد برخی از پاسخ‌ها برای مقبولیت اجتماعی تغییر یافته باشند.
بطری‌هایی که حاوی چای، قهوه یا آبمیوه بودند، آلودگی بیشتری داشتند.
فریستون می‌گوید: «شستن بطری با آب سرد کافی نیست، چون لایه‌های زیستی باکتری را از بین نمی‌برد. این لایه‌ها محیطی عالی برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کنند.»
او توصیه می‌کند بطری‌های قابل‌استفاده مجدد را با آب داغ (بالای ۶۰ درجه سانتی‌گراد) و مایع ظرفشویی بشویید، آن را برای ۱۰ دقیقه رها کرده و سپس با آب داغ خوب آبکشی کنید. بهترین روش خشک‌کردن بطری، خشک‌شدن در هوای آزاد است، چون رطوبت محیطی برای رشد میکروب‌ها فراهم می‌کند.
فریستون می‌گوید: «بطری خود را پس از هر بار استفاده – یا حداقل چند بار در هفته – به این شیوه تمیز کنید و هرگز تا زمانی که بوی بد بگیرد، صبر نکنید. اگر بطری‌تان بوی ناخوشایندی می‌دهد، وقت آن است که آن را دور بیندازید.»
او تأکید می‌کند: «پیش از لمس بطری، دستان خود را بشویید. تمیزترین بطری‌ها آن‌هایی هستند که به‌راحتی تمیز می‌شوند.»
بنکه اکنون بطری خود را هر هفته با اسپری سفیدکننده و برس مخصوص – حتی نازل‌ها و بخش‌های کوچک بطری – می‌شوید و خشک می‌کند.
آیا نوع خاصی از بطری را باید کنار بگذاریم؟
برخی مطالعات نشان داده‌اند که بطری‌های پلاستیکی ممکن است نسبت به بطری‌های فلزی (استیل ضدزنگ) بار باکتریایی بیشتری داشته باشند، اما مهم‌تر از جنس بطری، نحوه‌ی تمیز کردن آن است.
فریستون می‌گوید: «بهترین بطری‌ها آن‌هایی هستند که راحت‌تر تمیز می‌شوند. فراموش نکنید تمام اجزای بطری، از جمله درپوش و نی آن، باید شسته شوند.»
با این حال، دلیل دیگری نیز برای ترجیح بطری‌های فلزی بر پلاستیکی وجود دارد. دکتر آمیت آبراهام، استاد علوم سلامت جمعیت در دانشگاه ویل کرنل قطر می‌گوید: «پلاستیک‌ها معمولاً حاوی افزودنی‌های شیمیایی هستند که آن‌ها را سبک، منعطف و مقاوم به حرارت می‌کنند.» او توضیح می‌دهد که این افزودنی‌ها می‌توانند به داخل آب نفوذ کنند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که موادی مانند BPA می‌توانند عملکرد هورمونی بدن را مختل کرده و با بیماری‌هایی چون دیابت، سکته و بیماری‌های قلبی مرتبط باشند.
به‌علاوه، مواد پلاستیکی ممکن است تجزیه شوند و غلظت میکروپلاستیک‌ها را در آب افزایش دهند. بطری‌های شیشه‌ای یا فلزی گزینه‌هایی ایمن‌تر به شمار می‌روند.
در نهایت، مهم نیست از چه نوع بطری استفاده می‌کنید، مهم این است که به‌طور منظم و دقیق آن را تمیز کنید تا از نوشیدن آب سالم و ایمن مطمئن باشید.
لینک کوتاه: https://wikiclean.ir/h3nb
