در تقویم ایرانی، سوم اردیبهشت‌ماه هر سال به نام «روز بزرگداشت شیخ بهایی» و «روز معمار» ثبت شده است. در این روز، بسیاری از مردم به دوستان، آشنایان یا اعضای خانواده خود که در رشته معماری تحصیل کرده‌اند یا مشغول به کار هستند، تبریک می‌گویند.

شیخ بهایی که بود؟

بهاءالدین محمد بن حسین عاملی، معروف به شیخ بهایی، دانشمند برجسته قرون دهم و یازدهم هجری، در ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک متولد شد و در ۸ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان درگذشت. وی در حوزه‌های مختلفی از جمله فلسفه، منطق، هیئت، ریاضیات، فقه، عرفان، نجوم، هنر، مهندسی و فیزیک تبحر داشت و سرآمد دوران خود بود. بیش از ۹۵ اثر مکتوب از او به‌جا مانده است که در حوزه‌های گوناگون علمی و فرهنگی جایگاه ویژه‌ای دارند.

در سال ۲۰۰۹، یونسکو به پاس خدمات ارزشمند شیخ بهایی در علم نجوم، این سال را به نام «نجوم و شیخ بهایی» نام‌گذاری کرد.

زندگی و مهاجرت به ایران

شیخ بهایی در کودکی به همراه خانواده‌اش از جبل عامل (واقع در شام) به ایران مهاجرت کرد. این مهاجرت به‌دلیل فشار بر شیعیان از سوی دولت عثمانی و دعوت رسمی شاه طهماسب صفوی صورت گرفت. آن‌ها در قزوین ساکن شدند و شیخ بهایی از همان دوران جوانی در محضر پدر و علمای برجسته آن زمان به تحصیل پرداخت.

در ۱۷ سالگی، پدرش از سوی شاه طهماسب به عنوان شیخ‌الاسلام قزوین منصوب شد. شیخ بهایی بعدها با تکیه بر دانش و اخلاق مثال‌زدنی خود، از ۴۳ سالگی به عنوان شیخ‌الاسلام اصفهان و از ۵۳ سالگی تا پایان عمر به عنوان شیخ‌الاسلام پایتخت صفوی در دوران شاه عباس بزرگ خدمت کرد.

سفرهای علمی و سیاسی

شیخ بهایی در فاصله سال‌های ۹۹۴ تا ۱۰۰۸ قمری، سفرهای متعددی به خارج از مرزهای ایران داشت. از جمله مقاصد این سفرها می‌توان به مکه، مصر و شام اشاره کرد. برخی منابع این سفرها را با اهداف علمی و زیارتی و برخی نیز با مأموریت‌های سیاسی مرتبط می‌دانند.

وی در سال ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان درگذشت. بنا به وصیت خودش، پیکرش به مشهد منتقل شد و اکنون آرامگاه او در جوار بارگاه امام رضا (ع) قرار دارد؛ بین مسجد گوهرشاد و رواق امام خمینی، در رواقی که به نام خود او مشهور است.

خدمات علمی و معماری شیخ بهایی

در فرهنگ ایرانی، شیخ بهایی به مهارت در ریاضیات، معماری و مهندسی شناخته می‌شود. بسیاری از آثار معماری برجسته مانند طراحی مسجد امام اصفهان، مهندسی حصار نجف، و تعیین دقیق قبله مسجد امام از جمله اقدامات منتسب به اوست.

یکی از معروف‌ترین دستاوردهای او، تقسیم عادلانه آب زاینده‌رود به محلات اصفهان و روستاهای اطراف است. این طرح که به دستور شاه عباس و با مدیریت شیخ بهایی انجام شد، با دقتی مثال‌زدنی تدوین شد و تا به امروز نیز همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر پروژه‌های مهمی که به او نسبت داده می‌شود، طراحی قنات زرین‌کمر در نجف‌آباد اصفهان است. همچنین، طراحی منارجنبان اصفهان و حمام معروف به «حمام شیخ» که گفته می‌شود با یک شمع گرم می‌شده، از نوآوری‌های او به‌شمار می‌روند.

سوم اردیبهشت‌ماه، فرصت مناسبی برای گرامیداشت یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های علمی، فرهنگی و مهندسی ایران است. نام شیخ بهایی نه‌تنها با علوم و معارف اسلامی، بلکه با نوآوری در معماری و مهندسی نیز گره خورده است. روز معمار، بهانه‌ای است برای تجلیل از همه معماران این سرزمین و یادآوری جایگاه والای معماری در فرهنگ ایرانی.

لینک کوتاه: https://wikiclean.ir/1a14