محمدرضا واعظی‌پور مدیر اجرایی سابق منطقه آزاد سیستان، لیسانس مهندسی مکانیک، فوق لیسانس حقوق عمومی و دکترای بازرگانی دارد و در حال حاضر دانشجوی POST DBA است. از سوابق اجرایی وی می‌توان به این موارد اشاره کرد: ناظر پروژه‌های عمرانی سازمان صنایع و معادن سیستان و بلوچستان، معاون بانک صنعت و معدن سیستان و بلوچستان، مدیر گروه پژوهشی سیستم‌های کیفیت پژوهشگاه استاندارد، معاون اجرایی مرکز نشر دانشگاهی، معاون منطقه ویژه اقتصادی فرودگاه بین‌المللی پیام، مدیرکل استاندارد استان‌های لرستان و قم، مدیرکل منابع انسانی و پشتیبانی سازمان بیمه سلامت ایران و معاون منابع انسانی و امور اجتماعی شرکت فولادی سیمیدکو.
با او در بهمن ماه سال 1402 گفت‌وگویی مفصل و جذاب داشتیم پیرامون منطقه آزاد و بحث نظافت صنعتی که بخش هایی از آن را در ادامه می‌خوانید:

احمد شاهوند

***

با سپاس از اینکه دعوت ما را پذیرفتید، لطفا در ابتدا برای ما کمی از «منطقه آزاد تجاری» بگویید.

اواخر دهه 60 بحث مناطق آزاد برای اولین بار در برنامه اول توسعه مطرح شد که در نهایت در سال 1372 قانون تشکیل و اداره مناطق آزاد و مناطق ویژه اقتصادی در سال 1372 مصوبه مجلس شورای اسلامی را گرفت و عملاً با تشکیل سه منطقه آزاد چابهار، قشم و کیش، مناطق آزاد شکل گرفتند. در قانون سال 1372 پیش‌بینی شده بود که در مناطق آزاد مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی، معاف بودن از مالیات باشد. واحدهای تولیدی مستقر در مناطق آزاد بیست سال معافیت مالیاتی دارند و البته بعدها قانون تغییر کرد. برخی مزایا اضافه و برخی هم کم شد.
در حال حاضر که با شما صحبت می کنم، در کشور بیش از 18 منطقه آزاد فعال داریم. از این 18 منطقه، 8 منطقه مربوط به مناطق نسل اول و دوم است. کیش، قشم، چابهار، اروند، ارس، انزلی، ماکو و فرودگاه امام (شهر فرودگاهی امام) جزو یک نسل هستند. البته برخی می‌گویند منطقه آزاد ماکو جزو نسل دوم است چون در دهه 90 شکل گرفت. 7 منطقه دیگر هم در اردیبهشت ماه سال 1400 به تصویب رسیدند: منطقه آزاد اینچه برون در استان گلستان، بانه و مریوان در استان کردستان، قصر شیرین در استان کرمانشاه، مهران در استان ایلام، اردبیل در استان اردبیل، بوشهر در استان بوشهر و سیستان در استان سیستان و بلوچستان. 3 منطقه هم در سال جاری 1402 مصوبه مجلس را گرفتند: منطقه آزاد دوغارون، سرخس و مازندران. 7 منطقه اساسنامه مصوب دارند و فعالیت‌های اجرایی را شروع کرده اند. 3 منطقه هم کمتر از سه ماه از فعالیت آنها می‌گذرد و هنوز اساسنامه این مناطق به تصویب دولت و به تأیید شورای نگهبان نرسیده است.

فرق منطقه ویژه و منطقه آزاد چیست؟

یک – به لحاظ قانونی هر دو براساس قانون ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در سال 72 تاسیس شدند البته مناطق ویژه آیین‌نامه مجزایی دارند. مناطق آزاد 100درصد دولتی هستند. یعنی مجمع‌شان شورای عالی به نمایندگی از هیات دولت است. ترکیب را اعضای دولت مشخص می‌کند و رئیس مجمع عمومی هم رئیس جمهور است.
از لحاظ حقوقی هم مناطق ویژه اکثراً بخش خصوصی یا خصولتی هستند یا دولتی. ولی دولت نیست. مثلاً منطقه ویژه اقتصادی بوشهر مربوط به مجموعه وزارت نفت است. همینطور منطقه ویژه اقتصادی پیام مربوط به وزارت ارتباطات و همچنین منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید بم مربوط به بخش خصوصی است.
دو – در مناطق ویژه، شما اجازه خرده‌فروشی ندارید. یعنی همچنان که شما در حال حاضر از کیش، قشم، چابهار و هر جای دیگر کالا می‌خرید، در منطقه ویژه پیام نمی‌توانید این کار را انجام دهید. مناطق ویژه فقط کانسپت تجاری، انبارداری و تولید دارند.
سه – شما در مناطق آزاد سکونت‌گاه دارید که در آنها آدم ساکن است. اما مناطق ویژه این خصوصیت را ندارند. مناطق ویژه نمی‌توانند سکونت‌گاه داشته باشند.

منطقه آزاد سیستان چه محدوده ای را شامل می‌شود؟

محدوده منطقه آزاد سیستان در دو پهنه‌ منفصل است. پهنه اول با نام نیاتک که نقطه صفر مرزی بین ایران و افغانستان است از پایانه مرزی میلَک شروع می‌شود تا فرودگاه زابل. بیش از 12 هزار هکتار از اراضی منطقه آزاد سیستان در این محدوده است. در این محدوده هم فرودگاه وجود دارد، هم پایانه مرزی و هم بازارچه مرزی.
پهنه دوم که به آن پهنه شهر سوخته می‌گوییم، در شهرستان هامون مستقر است. پهنه اول با چهار شهرستان زهک، زابل، هیرمند و نیمروز مرز مشترک دارد. یعنی بخشی از اراضی این شهرها را دربرگرفته ولی پهنه شهر سوخته تماما در شهرستان هامون است. این پهنه از شهر جدید رامشار شروع می شود و تا روبه‌روی شهر سوخته ادامه دارد. شهر سوخته قدمت 5 هزار ساله دارد و به عنوان شهر اولین‌های دنیا معروف است: اولین انیمیشن دنیا، اولین عمل جراحی چشم مصنوعی دنیا و … در شهر سوخته انجام شده است.

شهر سوخته برای منطقه سیستان چه امکانات گردشگری دارد؟

ظرفیت شهر سوخته امکان خیلی خوبی برای گردشگری دارد. یکی از جاذبه‌های منطقه سیستان، دهانه غلامان به عنوان یکی از رصدخانه‌های تاریخی در شرق کشور است. یک قلعه داریم که به نام قلعه حوض‌دار یا قلعه منتسب به رستم معروف است. یک کوه داریم تحت عنوان کوه خواجه یا همان کوه اوشیدا که تنها نقطه مرتفع سیستان است. کوه اوشیدا ذوزنقه شکل است و در دل آن یک قلعه وجود دارد که به دوران ساسانیان مربوط است. آرامگاهی هم در آنجا می‌بینید که منتسب به رستم است و هم اینکه گفته می‌شود آغاز دین حضرت زرتشت از آنجا بوده است. به همین دلیل کوه اوشیدا، کوه بسیار مقدسی است. این جاذبه‌ها یک فضای خوبی را ایجاد می‌کند که ما بتوانیم فضای گردشگردی را در شرق و جنوب کشور توسعه بدهیم.

با توجه به اینکه در گذشته شما ناظر پروژه‌های عمرانی هم بودید، بحث نظافت از چه مرحله‌ای می‌تواند وارد یک پروژه عمرانی شود؟ آیا از مرحله طراحی می‌توان «نظافت» مجموعه پس از بهره‌برداری را هم لحاظ کرد؟

قطعاً بخش نظافت و بخصوص نظافت صنعتی در پروژه‌ها به دلیل اهمیت آن خیلی می‌تواند توسط طراح به مجری و ناظر ایده بدهد. چون تخصص‌ من در حوزه تأسیسات مکانیکی است از نظر من نگاه و توجه به حوزه نظافت و پاکیزگی هم در ایمنی و هم در زیبایی خیلی می‌تواند کمک کند. در حوزه نظافت ساختمان، همیشه در طراحی‌ها هم به زیبایی توجه شده و هم به ایمنی. البته در درجه اول حفظ جان افراد و حتی حفظ سرمایه به کار رفته در پروژه مطرح است که یک پروژه ایمن، خوب و تمیز ارائه شود چه برای مقطع استفاده و چه برای ادامه که حداقل قرار است 40 تا 50 سال از آن بهره‌برداری شود و انسان‌هایی که در آن فضا زندگی و رفت و آمد می‌کنند، یک فضای ایمن را می‌خواهند. به نظرم نقش مجموعه شما در این زمینه بسیار مهم است.

باتوجه به رشد تکنولوژی و ربات‌ها آینده صنعت نظافت را در چه می‌بینید؟

قطعاً استفاده از ربات روزبه‌روز بیشتر می‌شود. استفاده از هوش مصنوعی در صنایع هم همینطور و این رشد هم بسیار سریع است. از این حیث شرایط تولید خیلی سخت‌تر خواهد بود. استفاده از تکنولوژی، دانش روز و نخبگانی که در این حوزه فعالیت و کسب دانش می‌کنند در عرصه بین‌المللی خیلی می‌تواند به تولید ماشین‌آلاتی که قادر به رقابت در این فضا باشند، کمک کند.
وقتی یک نیروی خدماتی در حوزه نظافت، کاری را انجام می‌دهد، ‌پِرت مواد یا فضایی که نیاز به نظافت داشته باشد یک گستره‌ بیشتری است اما با حضور ماشین‌آلات، این پِرتی‌ها به حداقل می‌رسد و دقت افزایش می‌یابد. با توجه به فعالیت‌هایی که در حوزه نظافت صنعتی انجام می‌شود، یک سری از آلودگی‌ها به چشم دیده نمی‌شوند، در فضا معلق هستند و به انسان آسیب می‌رسانند. این تکنولوژی است که باید فضا را برای منِ انسان ایمن کند. توجه به این موارد خیلی می‌تواند به ماندگاری در نظافت صنعتی کمک کند. در حقیقت نظافتِ پنج سال پیش در حال حاضر کارآمد نیست و قطعا نظافت امروز هم برای دو سال بعد کارآمد نخواهد بود.

با توجه به حضور پرقدرت ربات‌ها، آیا یک نیروی خدماتی باید از حذف شدن بترسد؟

اگر دانش خود را به روز نکند، بله. برای آدمی که دانش دارد، همیشه کار هست ولی اگر فکر کند با دانشی که امروز دارد می‌تواند پنج سال دیگر هم کار کند، نه. به همین دلیل تولید علم در فضای کنونی خیلی بیشتر از قبل شده و بسیار سریع‌تر گسترش پیدا می‌کند و ما مجبوریم و چاره‌ای نداریم که برای ماندگاری، دانش خود را افزایش بدهیم. نیروی خدماتی باید بداند که دیگر با یک نظافت معمولی سر و کار ندارد. فقط این نیست که جارو دست بگیرد و جمع کند. آلودگی‌ها تغییر کرده و اگر یک نیروی خدماتی در حوزه خودش متخصص نباشد، از این چرخه عقب خواهد ماند.

دکتر محمدرضا واعظی پور و احمد شاهوند (سردبیر ویکی کلین)

نظرتان را صادقانه درباره ویکی‌کلین بگویید.

من در این مدت خیلی جستجو کردم. در حوزه نظافت و بخصوص نظافت صنعتی غیر از مجموعه شما، نه نشریه‌ای داریم نه مطلب و نه مقاله‌ای نوشته می‌شود مگر اینکه جسته گریخته شخصی براساس سلیقه خودش چیزی بنویسد. شما به عنوان اولین و تنهاترین نشریه تخصصی در حوزه نظافت باتوجه به این که نشریات و کلا جراید مکتوب در کشور ما نقش مؤثر و بسیار بزرگی در فرهنگ‌سازی دارند، خیلی می‌توانید در این زمینه مؤثر باشید.
من در نمایشگاه‌های مختلفی که در حوزه ساختمان و حتی در حوزه صنایع خرده‌فروشی در یکی دو سال اخیر برگزار شد، حضور پررنگ نشریه شما را دیدم و در حال حاضر وقتی به همکارانمان از ویکی‌کلین می‌گویم، آن را می‌شناسند و حداقل تورقی زده‌اند و این گام بزرگی است که مجموعه شما برداشته است. البته کار سختی پیش رو دارید. سخت از این بابت که تنها هستید. نقد منصفانه، یکی از سخت‌ترین نقدهاست که به نظر من می‌تواند شکل بگیرد و شما چون مشابهی ندارید، مجبور هستید خودتان را نقد کنید و به همین دلیل فکر می‌کنم کار سختی دارید.

توقع شما از نشریه‌ای که دغدغه نظافت دارد، چیست؟

فرهنگ‌سازی. سال‌ها قبل عزیزی حرفی به من زد که خیلی قشنگ بود. بعدها متوجه معنی آن شدم: «با هر چیزی باید با جنس خودش مقابله کنید. اسلحه با اسلحه. توپ با توپ. فرهنگ با فرهنگ». نظافت یک فرهنگ است. ما مسلمان هستیم. یکی از اصول اولیه‌ای که یاد می‌گیریم «النظافت من الایمان» است. بخشی از ایمان را پاکیزگی می‌بینیم و می‌دانیم و مقید هم هستیم. به همین دلیل کار فرهنگ‌سازی شما بسیار کار مهمی است. این فرهنگ‌سازی قشر خاصی ندارد و مختص به جامعه صنعتی نیست. از دانش آموزی که در یک مدرسه مدادی را می‌تراشد و براده آن را دور می‌ریزد، شروع می‌شود تا مجتمعی که در حال ساخت است. این نظافت فقط آن چیزی نیست که فراش مدرسه زباله‌ها را جمع کند. تأثیر مستقیم بر سلامت ایمنی آدم‌هایی دارد که در آن مجموعه مشغول به کار هستند و از این جهت به نظرم بسیار نقش حیاتی تعیین کننده و سختی دارید.

کلام آخر

متشکرم که حوصله به خرج دادید. برای شما در کار سختی که در پیش دارید، کمال توفیق را دارم. ما در بخش‌های مختلف اعم از راه و شهرسازی به عنوان متولی ساخت‌وساز در کشور، مجموعه وزارت بهداشت به عنوان متولی حوزه بهداشت، درمان و غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد به عنوان متولی نشر، تدوین، اجرا و نظارت بر نظافت و اجرای استانداردهای ملی هنوز در حوزه نظافت آن‌طور که باید وارد نشده‌ایم. پیشنهاد می‌کنم شما به این ماجرا حتماً ورود کنید و با سازمان استاندارد وارد مذاکره شوید. یا حتی تدوین استانداردهای نظافت را با همکاری پژوهشگاه استاندارد شروع کنید. امیدوارم کار ماندگاری انجام شود.

این مطلب در شماره 38 نشریه ویکی‌کلین و در صفحات 20 تا 22 منتشر شده است. برای مشاهده آنلاین تمامی صفحات این شماره اینجا را کلیک کنید.

لینک کوتاه: https://wikiclean.ir/l320