آلودگی هوا فقط برای ریه‌ها مضر نیست، ممکن است در حال فرسایش مغزتان نیز باشد. در پژوهشی گسترده که نزدیک به ۳۰ میلیون نفر را دربر می‌گرفت، پژوهشگران دریافتند که آلاینده‌های رایجی مانند ذرات ریزآلاینده، دی‌اکسید نیتروژن و دوده، همگی با افزایش چشمگیر خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط هستند. اما خطرناک‌ترین آن‌ها چیست؟ ذرات معلق کوچکتر از 2/5 میکرون، ذرات فوق‌العاده ریزی که از منابعی چون ترافیک و صنایع تولید می‌شوند، می‌توانند تا عمق ریه نفوذ کرده و حتی به مغز برسند.
>> مشاهده ویدئو
به گزارش ویکی‌کلین به نقل از sciencedaily، ذرات ریز آلاینده هوا و دوده، ممکن است بی‌سروصدا و پنهانی، احتمال ابتلا به زوال عقل را افزایش دهند. این نتیجه، حاصل تحقیقات گسترده‌ای‌ست که داده‌های مربوط به ۲۹ میلیون نفر را مورد تحلیل قرار داده‌اند.
تحلیلی از مجموعه‌ای از مطالعات، با مجموع تقریباً ۳۰ میلیون شرکت‌کننده، نقش آلودگی هوا – از جمله آلاینده‌های ناشی از اگزوز خودروها – را در افزایش خطر زوال عقل برجسته می‌سازد.
بیماری‌هایی نظیر آلزایمر، در حال حاضر بیش از ۵۷.۴ میلیون نفر را در سراسر جهان درگیر کرده‌اند و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال ۲۰۵۰ تقریباً سه برابر شود و به ۱۵۲.۸ میلیون نفر برسد. پیامدهای این بیماری برای بیماران، خانواده‌ها، مراقبان و جامعه بسیار عمیق و گسترده است.
اگرچه آمارها نشان می‌دهند که شیوع زوال عقل در اروپا و آمریکای شمالی رو به کاهش است (که این امر امید به کاهش خطر بیماری در سطح جمعیت را افزایش می‌دهد)، اما در سایر نقاط جهان، چشم‌انداز چندان امیدوارکننده‌ای دیده نمی‌شود.
در سال‌های اخیر، آلودگی هوا به‌عنوان یکی از عوامل خطر ابتلا به زوال عقل شناخته شده است، اما میزان استحکام شواهد و امکان اثبات رابطه علت و معلولی، همچنان در مطالعات مختلف متفاوت بوده است.
در مقاله‌ای که در تاریخ ۲۴ ژوئیه در مجله علمی The Lancet Planetary Health منتشر شد، تیمی از محققان دانشگاه کمبریج، با همکاری واحد اپیدمیولوژی شورای تحقیقات پزشکی بریتانیا (MRC)، مروری نظام‌مند و یک فراتحلیل از پژوهش‌های موجود انجام دادند. این رویکرد به آن‌ها امکان داد تا نتایج پراکنده و گاه متناقض مطالعات پیشین را گردآوری و تحلیل کنند تا به یک نتیجه‌گیری کلی و قابل اعتماد دست یابند.
در مجموع، ۵۱ مطالعه مورد بررسی قرار گرفت که داده‌های مربوط به بیش از ۲۹ میلیون نفر – عمدتاً از کشورهای با درآمد بالا – را شامل می‌شدند. از این میان، ۳۴ مقاله در فراتحلیل نهایی گنجانده شدند: ۱۵ مقاله از آمریکای شمالی، ۱۰ مقاله از اروپا، ۷ مقاله از آسیا و ۲ مقاله از استرالیا.
نتایج این پژوهش نشان داد که میان سه نوع آلاینده هوا و خطر ابتلا به زوال عقل، ارتباطی مثبت و آماری معنادار وجود دارد:
-
ذرات معلق کوچکتر از 2/5 میکرون: این ذرات ریز از منابعی مانند اگزوز خودروها، نیروگاه‌ها، فرآیندهای صنعتی، بخاری‌های چوب‌سوز و گردوغبارهای ساختمانی به وجود می‌آیند. همچنین ممکن است بر اثر واکنش‌های شیمیایی پیچیده در جو تشکیل شوند. این ذرات می‌توانند مدت‌زمان زیادی در هوا باقی بمانند و به‌راحتی وارد ریه و حتی مغز شوند.
-
دی‌اکسید نیتروژن (NO₂): این آلاینده عمدتاً از سوخت‌های فسیلی مانند اگزوز خودروهای دیزلی، فعالیت‌های صنعتی و حتی اجاق‌های گازی منتشر می‌شود و با آسیب به سیستم تنفسی، احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مانند آسم را افزایش می‌دهد.
-
دوده: منشأ آن بیشتر از احتراق چوب و سوخت خودروهاست. این ماده می‌تواند وارد ریه شده و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و تنفسی را افزایش دهد.
بر اساس یافته‌ها، با هر افزایش ۱۰ میکروگرم در هر مترمکعب از ذرات معلق، خطر ابتلا به زوال عقل ۱۷ درصد افزایش می‌یابد. میانگین ذرات معلق در کنار خیابان‌های لندن در سال ۲۰۲۳، ۱۰ میکروگرم بر مترمکعب گزارش شده است.
برای دی‌اکسید نیتروژن (NO₂)، هر افزایش ۱۰ میکروگرم بر مترمکعب، با افزایش ۳ درصدی در خطر زوال عقل همراه است. در سال ۲۰۲۳، میانگین غلظت NO₂ در خیابان‌های مرکزی لندن، ۳۳ میکروگرم بر مترمکعب بوده است.
در مورد دوده، هر یک میکروگرم بر مترمکعب افزایش آن، با افزایش ۱۳ درصدی در خطر زوال عقل مرتبط است.
دکتر حنین خریس از واحد اپیدمیولوژی MRC می‌گوید: «شواهد اپیدمیولوژیک، نقش کلیدی در روشن‌سازی این موضوع دارند که آیا آلودگی هوا خطر زوال عقل را افزایش می‌دهد و تا چه میزان. تحقیقات ما شواهد بیشتری فراهم می‌کند که نشان می‌دهد قرارگیری طولانی‌مدت در معرض آلودگی هوای بیرونی، می‌تواند عاملی خطرناک برای آغاز زوال عقل در بزرگسالانی باشد که پیش‌تر سالم بوده‌اند.»
او ادامه می‌دهد: «کاهش آلودگی هوا می‌تواند مزایای بلندمدتی برای سلامت، اجتماع، محیط زیست و اقتصاد به همراه داشته باشد. این کاهش، می‌تواند بار سنگین بیماری را از دوش بیماران، خانواده‌ها و سیستم‌های درمانی که با فشار بالایی روبه‌رو هستند، بردارد.»
برای توجیه علمی این اثرات، چندین مکانیسم پیشنهاد شده است. از جمله التهاب در مغز و استرس اکسیداتیو؛ فرآیندی شیمیایی که می‌تواند به سلول‌ها، پروتئین‌ها و DNA آسیب وارد کند. هر دوی این فرآیندها در ایجاد و پیشرفت زوال عقل نقش مهمی ایفا می‌کنند. تصور می‌شود آلودگی هوا از طریق ورود مستقیم به مغز یا از طریق همان مسیرهایی که باعث بیماری‌های ریوی و قلبی می‌شوند، این واکنش‌ها را تحریک می‌کند. آلاینده‌ها همچنین می‌توانند از طریق ریه وارد جریان خون شوند و در اندام‌های مختلف بدن باعث التهاب موضعی و سیستمیک شوند.
پژوهشگران تأکید می‌کنند که اکثر شرکت‌کنندگان در مطالعات، از نژاد سفید و ساکن کشورهای ثروتمند بودند. در حالی که گروه‌های محروم، معمولاً در معرض سطح بالاتری از آلودگی هوا قرار دارند. به همین دلیل، آن‌ها بر لزوم مطالعات آینده‌ای که نمایندگی بهتری از اقوام و جوامع کم‌درآمد داشته باشند، تأکید دارند.
کلر روگوفسکی، یکی دیگر از نویسندگان اصلی این تحقیق، می‌گوید: «تلاش برای کاهش تماس با این آلاینده‌های اصلی، احتمالاً می‌تواند بار زوال عقل بر جامعه را کاهش دهد. برای این منظور، وضع محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر برای آلاینده‌های اصلی از جمله در بخش‌های حمل‌ونقل و صنعت، ضروری است. با توجه به گستردگی آلودگی هوا، اقدامات سیاست‌گذاری در سطوح منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی باید هرچه سریع‌تر و به‌صورت عادلانه اجرا شود.»
تحلیل‌های تکمیلی نشان دادند که اگرچه مواجهه با این آلاینده‌ها خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد، اما این تأثیر در مورد زوال عقل عروقی (نوعی از زوال عقل ناشی از کاهش جریان خون به مغز) قوی‌تر به‌نظر می‌رسد. تخمین زده می‌شود که حدود ۱۸۰ هزار نفر در بریتانیا به این نوع دچار باشند. البته به دلیل کم بودن تعداد مطالعات در این زمینه، این تفاوت از نظر آماری معنادار در نظر گرفته نشده است.
در پایان، دکتر کریستیان بردل از دانشگاه کمبریج و بنیاد NHS انگلستان تأکید کرد: «این یافته‌ها اهمیت نگاه بین‌رشته‌ای به پیشگیری از زوال عقل را نشان می‌دهد. مقابله با این بیماری فقط وظیفه نظام سلامت نیست؛ بلکه برنامه‌ریزی شهری، سیاست‌گذاری حمل‌ونقل و مقررات زیست‌محیطی نیز باید نقش فعالی ایفا کنند.»
این پژوهش با حمایت مالی شورای پژوهشی اروپا در قالب برنامه Horizon 2020 و چارچوب Horizon Europe انجام شده است.
لینک کوتاه: https://wikiclean.ir/l1sx
