ارتباطی جالب و قابل تأمل میان «نظافت» و «سلامت روان» مطرح شده است. گروهی از متخصصان این حوزه که در سه سال اخیر در زمینه ارگونومی نظافت و «نظافت آگاهانه» فعالیت تحقیقاتی داشته‌اند، بررسی کرده‌اند که چگونه فرآیند نظافت می‌تواند نقشی مؤثر در کاهش استرس ایفا کرده و همچون نوعی درمان حمایتی روانی عمل کند.
به گزارش ویکی‌کلین به نقل از European Cleaning Journal، مطالعه‌ای که توسط هلگه آلت (Helge Alt) از شرکت متخصص خدمات نظافتی «Puhastusekspert» در استونی و تاریا والکوسالو از شرکت خدمات بهداشتی فنلاند در قالب پروژه اروپایی آموزش ارگونومی در نظافت انجام گرفت، نشان داد که ۷۲ درصد از سرپرستان و ۴۶ درصد از کارکنان نظافت، شغل خود را از نظر روانی پُراسترس می‌دانند. با این‌حال، یافته‌های متعدد حاکی از آن است که خود «فعالیت نظافت» می‌تواند به کاهش استرس کمک کند و به‌عنوان نوعی تراپی ذهنی و آرامش‌بخش شناخته شود؛ نکته‌ای که در تحقیقات مرتبط با نظافت خانگی به‌روشنی دیده می‌شود.
در پژوهشی که در سال ۲۰۱۹ توسط شرکت Kärcher با مشارکت ۱۱هزار نفر از کشورهای گوناگون انجام شد، ۷۵ درصد از شرکت‌کنندگان بریتانیایی اعلام کردند که هنگام احساس استرس، به نظافت روی می‌آورند و آن را آرامش‌بخش می‌دانند. افزون بر این، ۸۴ درصد از پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که بودن در خانه‌ای تمیز، حس بهتری در آن‌ها ایجاد می‌کند. همچنین در مطالعه‌ی IKW با عنوان «So putzt Deutschland» در سال ۲۰۲۲، ۷۸ درصد افراد اظهار داشتند که پس از نظافت، احساس آرامش روانی بیشتری دارند.
اما سؤال مهمی که مطرح می‌شود این است: «چرا نظافت به‌عنوان یک «شغل» اغلب منبعی از استرس است، در حالی‌که همین عمل در خانه، منجر به احساس راحتی و آرامش می‌شود؟» این در حالی است که فعالیت‌هایی مانند گردگیری، شست‌وشوی سطوح کف، و تمیزکردن سرویس‌ها در هر دو محیط تقریباً یکسان‌اند. بااین‌وجود، پژوهش‌ها نشان می‌دهند که محیط انجام فعالیت تأثیر چشمگیری بر روان انسان دارد و می‌تواند نتایجی کاملاً متفاوت رقم بزند.
چه اقداماتی انجام دهیم تا نظافت در محیط کار به ارتقاء سلامت روان کمک کند؟
۱. توانمندسازی و آموزش کارکنان نظافت
افرادی که در حرفه‌ی خود احساس تخصص و مهارت دارند، اغلب انگیزه‌ی بیشتری داشته و با الهام و اعتماد به‌نفس بیشتری فعالیت می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که کارکنان آموزش‌دیده با راندمان بالاتری کار کرده، در زمان کمتر به پاکیزگی مطلوب‌تری می‌رسند و نسبت به نتایج کار خود رضایت بیشتری دارند. آموزش حرفه‌ای و هدفمند نقش مهمی در ایجاد تغییرات رفتاری و ذهنی ایفا می‌کند و منجر به بهینه‌سازی عملکرد خواهد شد.
۲. تعریف مشترک از مفهوم پاکیزگی
ایجاد فهم و توافق مشترک درباره‌ی «معنای نظافت و سطح قابل‌قبول آن» میان تمام ذی‌نفعان – از جمله مشتریان، ارائه‌دهندگان خدمات، و کارکنان – حیاتی است. کارکنان باید به‌گونه‌ای آموزش ببینند که توانایی اجرای نظافت در چارچوب استانداردهای تعریف‌شده را داشته باشند. این استانداردها باید در قراردادها به‌وضوح مشخص شوند و ارزیابی‌های کیفی به‌صورت دوره‌ای انجام گیرد. در کنار آن، وجود یک سامانه‌ی بازخورد شفاف، سازنده و رو به آینده ضروری است، چراکه نبود معیارهای دقیق باعث سردرگمی و فشار روانی می‌شود.
۳. بازخورد مؤثر در محیط کار
همه افراد نیاز دارند بدانند عملکردشان چگونه است، چه نقاط قوتی دارند و در چه بخش‌هایی نیاز به بهبود وجود دارد. در حرفه نظافت، وقتی همه‌چیز پاک و بی‌نقص است، معمولاً مورد توجه قرار نمی‌گیرد، اما کوچک‌ترین ایراد اغلب با انتقاد روبرو می‌شود. بنابراین، وجود یک نظام منسجم بازخورد که نه‌تنها نقاط ضعف بلکه دستاوردها و حتی مواردی چون «نظافت بیش‌ازحد» را نیز مورد بررسی قرار دهد، امری ضروری است.
۴. زمان کافی برای انجام وظایف
صنعت نظافت با رقابت شدیدی روبروست؛ در بسیاری از موارد، حجم کاری سنگینی به کارکنان واگذار می‌شود یا زمان کافی برای انجام درست کارها اختصاص نمی‌یابد. این مسئله باعث کاهش بهره‌وری و افزایش استرس و نارضایتی روانی می‌شود، چراکه رسیدن به نتایج مورد انتظار غیرممکن یا بسیار دشوار خواهد بود.
۵. راهنمایی و پشتیبانی مناسب
کارکنان نظافت از پیشینه‌ها و مهارت‌های مختلفی برخوردارند. ازاین‌رو، وجود راهنمایی هدفمند از سوی سرپرستان نزدیک، نقش کلیدی دارد. این سرپرستان باید هم در حوزه فنی مهارت کافی داشته باشند و هم از نظر رهبری و ارتباطی توانمند باشند. توانایی و صلاحیت سرپرست می‌تواند به‌طور مستقیم بر میزان فشار روانی خودش و تیم زیرمجموعه‌اش تأثیرگذار باشد. ازاین‌رو، آموزش اصولی سرپرستان نظافت یکی از ارکان اصلی در بهبود سلامت روان محیط کار محسوب می‌شود.
۶. رهبری اثربخش
مهارت‌های حرفه‌ای، ارتباطی و مدیریتی در میان مدیران بخش نظافت از اهمیت بالایی برخوردار است، به‌ویژه در شرایطی که جابجایی کارکنان زیاد است. رهبران پایدار و کارآزموده برای هر سازمان سرمایه‌ای ارزشمند هستند. به همین دلیل، توجه ویژه به آموزش‌های همه‌جانبه برای مدیران و سرپرستان این حوزه، امری ضروری است.
تأثیر محیط‌های پاکیزه بر سلامت روان
پژوهش‌ها به‌خوبی نشان داده‌اند که کار یا تحصیل در محیط‌هایی تمیز و منظم با کاهش استرس، افزایش بهره‌وری و بهبود سلامت جسمی و روانی همراه است. هنری فورد، نوآور نامدار در نظام تولید و خدمات سلامت، تأکید می‌کرد که محیط پاک و منظم به کاهش اتلاف منابع و افزایش کارایی کمک می‌کند. او جمله‌ای ماندگار دارد: «اگر آنچه را که پیش روی‌مان است به بهترین شکل ممکن انجام دهیم و با صداقت در پی خدمت باشیم، لازم نیست زیاد نگران سایر مسائل باشیم؛ آینده راه خود را خواهد یافت.»
این سخن، جایگاه والای نظافت را به‌خوبی نشان می‌دهد.
ازاین‌رو، بررسی دقیق سطح مطلوب نظافت در هر محیط ضروری است. پرسش کلیدی آن است که عدم تحقق این سطح از کیفیت در نظافت، چه پیامدهای احتمالی به‌دنبال دارد؟ درک نظافت به‌عنوان سرمایه‌ای راهبردی باعث می‌شود ارزش آن بهتر دیده شود. کلید موفقیت، شناسایی کامل آلودگی و حذف مؤثر آن در راستای دستیابی به پاکیزگی هدف‌محور است.
لینک کوتاه: https://wikiclean.ir/7due
