غلامرضا قلی‌بیکیان، کارشناس تعمیرات هواپیما و مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره شرکت الماس کابین آسمان، اولین مجری خدمات نظافت کابین و بدنه هواپیما در ایران است. با او که از سال 1386 در این صنعت شروع به فعالیت کرده گپ و گفتی داشتیم که می‌خوانید.
برای مشاهده ویدئوی این گفت‌وگو اینجا را کلیک کنید.
کمی از فعالیت شرکت الماس کابین آسمان برایمان بگویید.
به پیشنهاد یکی از دوستانم حدود ده سال در آژانس هواپیمایی ماهان مشغول به کار بودم و در سال 1397تصمیم گرفتم در حوزه تخصصی نظافت عمقی هواپیما فعالیت کنم. در سال 1398 باتوجه به مدارکی که به سازمان هواپیمایی کشوری ارائه دادیم، موفق به اخذ مجوز شدیم و فعالیت رسمی را از سال 1399 در فرودگاه مهرآباد شروع کردیم. در حال حاضر با 9 ایرلاینِ هواپیمایی آسمان، آتا، کیش ایر، معراج، پارس، قشم ایر، تابان، آساجت و فلای پرشیا قرارداد رسمی داریم. نزدیک به 18 ماه است که توانسته‌ایم تمام استانداردهای ایزو را دریافت کنیم. همه سعی‌مان این است که بتوانیم با شرکت‌های خارجی همکاری کنیم. البته درحال حاضر با شرکت هواپیمایی العراقیه به توافق رسیدیم و قرارداد بستیم که به عنوان کاربر خارجی نظافت عمقی (Deep Clean) را در عراق انجام دهیم. ما با شعار «فراتر از مرزها» درحال حاضر خدماتی مبتنی بر نظافت عمقی هواپیما (به صورت عمده)، رنگ‌کاری، تعمیرات کابین، تعمیرات بال و بدنه هواپیما را انجام می‌دهیم.
چه شد که تصمیم گرفتید در حوزه ارائه خدمات نظافتی درخصوص هواپیما فعالیت کنید؟
ورود من به این صنعت به صورت اتفاقی بود. مشغول کار در آژانس هواپیمایی ماهان بودم که در سال 1395 با یک «نه» بزرگ مواجه شدم. تغییراتی در «ماهان» قرار بود انجام شود که برخلاف چیزی بود که به بنده وعده داده بودند. این شد که از همان موقع از آن ایرلاین آمدم بیرون و جرقه‌ای در ذهنم زده شد که از تخصص و تجربه ده ساله‌ام استفاده کنم. خدا را شکرتصمیم درستی بود.
منظور از «نظافت عمقی هواپیما» چیست؟ بیشتر برایمان توضیح می‌دهید؟
نظافت عمقی هواپیما یعنی نظافت قسمت‌هایی که در دید افراد نیست و باید به صورت کامل انجام شود. روزانه بین سفرها، نظافت سطحی انجام می‌شود که در اصطلاح فرودگاهی به آن می‌گویند: Ground Handling که شامل جارو زدن، تمیز کردن میزهای غذا و نظافت قسمت‌هایی که احتمالا نوشیدنی و مایعات دیگری پاشیده شده باشد، است در این نوع نظافت، کفه‌های صندلی‌ها باز می‌شود و باقی مانده غذا و یا زباله‌هایی که زیر صندلی نفوذ کرده و قابل مشاهده نیست، همینطور پشتی صندلی‌ها که مسافران گاهی وسایلهایشان را آنجا قرار می‌دهند، به‌صورت تخصصی نظافت می‌شود. همینطور محفظه بار که بالای سر مسافر قرار دارد و دیوارهای جانبی هواپیما، به‌صورت منظم تمیز می‌شوند. همچنین پایه‌های صندلی و آشپزخانه‌های هواپیما که اصطلاحا به آن galley می‌گویند و سرویس بهداشتی هواپیما و در انتهای کار، موکتی که در راهروهای هواپیما قرار دارد، بصورت کاملا حرفه‌ای شسته می‌شود.
نظافت داخل هواپیما چند وقت یکبار انجام می‌شود و چه مدت زمان می‌برد؟
این موضوع به درخواست شرکت‌ها بستگی دارد. تعداد پروازهای روزانه‌ای که یک هواپیما می‌تواند انجام دهد، روی کمیت نظافت عمیق آن تأثیرگذار است. به طور مثال در شرکت‌های داخلی، روزانه به صورت رفت و برگشت، هشت بار پرواز انجام می‌شود و هر بار هم به طور میانگین و بسته به ظرفیت هواپیما از 80 تا 170 مسافر جابه‌جا می‌شوند. بر این اساس، شرکت‌های هواپیمایی تصمیم می‌گیرند که هفته‌ای یکبار یا دو هفته یکبار و یا ماهی یکبار نظافت داخلی انجام شود. منتها بحث تخصصی ما بر این اساس است که حداقل روی حتی کوچکترین هواپیماها برای نظافت، دو تا چهار ساعت زمان نیاز داریم. یا بعضی اوقات نظافت هواپیماهای پهن پیکر، هشت تا نُه ساعت طول می‌کشد البته به این بستگی دارد که چند پرواز رفته باشد. در برخی از مسیرها، مسافران واقعا رعایت می‌کنند و در بعضی از مسیرها متاسفانه نظافت رعایت نمی‌شود. به طور مثال هر هواپیمایی که مسیر تهران – نجف را پرواز می‌کند، به شدت نیاز به نظافت دارد بس که هواپیما کثیف می‌شود! دلیلش هم اصلا مشخص نیست.
در فرودگاه‌های خارجی، هواپیماها تحت چک Safa Inspection قرار می‌گیرند. اگر بدنه هواپیما در پروازهای خارجی کثیف باشد، جریمه سنگینی به شرکت هواپیمایی مربوطه تعلق می‌گیرد.
قطعا در فرودگاه امام خمینی نظافت بدنه هواپیما خیلی اولویت دارد اما در فرودگاه داخلی (مهرآباد) چندان اهمیتی ندارد که بدنه هواپیما زود به زود نظافت شود. درحالی که عدم نظافت و کثیف بودن هواپیما روی مقدار سوختی که مصرف می‌کند، تاثیر می‌گذارد.
از چه نوع مواد شوینده برای نظافت داخل و خارج هواپیما استفاده می‌کنید؟
مواد شوینده‌ای که استفاده می‌کنیم باید منطبق با استانداردهای سازنده‌های هواپیما باشد. اغلب هواپیماهایی که در ایران استفاده می‌شود از این دو شرکت است: ایرباس و بوئینگ. مواد شوینده باید طوری باشد که خورندگی نداشته باشند و الکتریسیته ساکن که واقعا مخرب است تولید نکند و همزمان تمیزی و نظافت دقیق را هم ارائه دهد. در حال حاضر در شرکت‌های داخلی تنها دو شرکت هستند که مواد شوینده جهت نظافت هواپیما را در ایران تولید می‌کنند و موفق به دریافت استانداردها و تأییدیه‌های سازمان هواپیمایی کشوری نیز شده‌اند. ما عمده مواد شوینده را از این دو شرکت تهیه می‌کنیم.
از چه نوع دستمال‌هایی برای نظافت داخل هواپیما استفاده می‌کنید؟
برای تجهیزات نظافتی داخل هواپیما دستمال‌هایی که استفاده می‌شود شامل چند بخش می‌شود: برای نظافت سطح کلی کابین از دستمال‌های تولید داخل استفاده می‌شود. اما در بخش‌های تخصصی‌تری که مسافر خیلی با آنها سر و کار دارد مثل: میزهای غذا، محفظه‌های بار که بالای سرشان است، ما با ابرها و دستمال‌های جادویی نظافت می‌کنیم تا آلودگی و کثیفی تمام سطوحی که ممکن است فرورفتگی داشته باشند به‌صورت کامل از بین برود.
تفاوت نظافت بدنه هواپیما با بدنه اتومبیل در چیست؟
بحث نظافت بدنه هواپیما مانند اتومبیل که برای جلوگیری از نشستن گرد و غبار و باران روی بدنه به طور مثال نیاز به کارواش نانو دارد، نیست. چون تفاوت دمای هواپیما در حین پرواز و دمای منطقه فوق‌العاده وحشتناک است. به طور مثال ممکن است پرواز شما در کیش یا عسلویه که دمای‌شان حدود 40 تا 50 درجه بالای صفر است باشد و هواپیما در ارتفاع استیبل، در دمای منفی 50درجه باشد. اتومبیل در این دما ممکن است حتی متلاشی شود.
در رابطه با نوع کثیفی بدنه هواپیما مثالی می‌زنم. شاید هواپیما یک ایراد فنی داشته باشد و روغن‌های هیدرولیکی که در بخش‌های مختلف هواپیما به کار می‌رود، روی بدنه پاشیده شده باشد. این اتفاق باعث می‌شود که بدنه زودتر از موعد مقرر نظافت شود.
آیا از تکنولوژی‌های جدید برای نظافت بدنه و داخل هواپیما استفاده می‌کنید؟
نظافت بدنه هواپیما شامل چند بخش است.
– نظافت سطحی که مربوط به چرخ‌های هواپیما، بال‌ها، موتورها و زیر بدنه هواپیما می‌شود. نیروها توسط پلکان‌های آهنی با دستمال و ابزارهای سطحی، بدنه هواپیما را تمیز می‌کنند.
– شست‌وشوی هواپیما که این بخش نیازمند فضایی است که باید خارج از محوطه رمپ پروازی باشد که هواپیما در آن رفت و آمد دارد و با استفاده از دستگاه واترجت انجام می‌شود. دستگاه هایی که در بازار موجود است، چند مرحله ای هستند. پاشش مواد شوینده، آب گرم و همچنین بخارشویی هم انجام می‌دهند.
بعضی از شرکت‌های خارجی مانند هواپیمایی لوفت‌هانزا آشیانه ای را طراحی کرده‌اند که به صورت کارواش اتوماتیک، هواپیما داخل آن شده و نظافت می‌شود. در این کارواش، یک دستگاه رباتیک وجود دارد با چند بازو و فرچه که متحرک است و با کمک اپراتور به صورت چند مرحله‌ای هم پاشش مواد را انجام می‌دهد، هم فرچه می‌زند و در آخر هم آبریز دارد که نظافت نهایی سطح را انجام می‌دهد. متاسفانه ما به دلیل شرایط تحریم امکان وارد کردن این ربات را نداریم. ولی در فکر هستیم که این ربات را وارد کنیم چون واقعا این دستگاه بسیار کارآمد است و خواهان بسیاری دارد.
شست‌وشوی داخل هواپیما به چه صورت انجام می‌شود؟
بخش‌هایی از داخل هواپیما نیازمند شست‌وشوی دقیق‌تر و عمیق‌تر است. مثل استراکچر صندلی‌ها یا قسمت‌هایی از آشپزخانه هواپیما که نظافت این بخش‌ها با دستگاه بخارشوی در این مراحل انجام می‌شود: پاشش مواد داغ، بخار و مکش. که چیزی از آلودگی و کثیفی باقی نماند که باعث زنگ‌زدگی شده و یا اثرات مخربی داشته باشد. نظافت دیگر بخش‌ها هم به صورت دستی انجام می‌شود.
برای مثال داخل جک‌های صندلی‌ها به شدت کثیفی جمع می‌شود. برای این کار، ابتدا کفه صندلی از استراکچر جدا شده و آلودگی به صورت کامل توسط بخارشوی از بین می‌رود. سپس صندلی را جا می‌زنند و در انتها، روکش صندلی هم نظافت می‌شود. در حال حاضر اکثر شرکت‌ها به روکش‌های چرمی برای صندلی‌ها رو آورده‌اند. روکش صندلی‌ها در گذشته پارچه‌ای بود که ما با یک دستگاه مبل‌شوی آنها را تمیز می کردیم اما از وقتی که صندلی‌ها چرمی شده، روی سطح چرم یکبار نظافت می‌شود و پس از آن هم با یک‌سری براق‌کننده و نگهدارنده، صندلی‌های چرمی را تمیز می‌کنیم.
آیا برای نظافت سطوح حساس مانند پنل‌های کنترل و نمایشگرها از روش‌های خاصی استفاده می‌کنید؟
برای نظافت سطوح تخصصی مانند کابین هواپیما که به آن به اصطلاح cockpit گفته می‌شود، حتما باید ابزارها و دستمال‌هایی استفاده شود که خاصیت ضدالکتریسیته ساکن داشته باشند چون نمایشگرهای مخصوص خلبان، به شدت در مقابل الکتریسیته ساکن حساس هستند و به محض اینکه بار الکتریکی به آنها وارد شود همان لحظه می‌سوزند. به همین دلیل مواد شوینده روی دستمال ریخته شده و سپس نظافت انجام می‌شود.
مواد شوینده نظافت بدنه با نظافت داخل متفاوت است؟
خیر. مواد شوینده هیچ فرقی با هم ندارند. فقط غلظت و PH آنها با هم متفاوت است چون قطعا به دلیل موقعیت‌های متفاوت آب و هوایی و روغن‌هایی که از خود هواپیما احتمالا روی بدنه پاشیده می‌شود و همینطور آلودگی‌های محیطی، کثیفی‌ها به مراتب در بدنه بیشتر است و نیازمند این است که مقدار غلظت و PH مواد تغییر کند.
تا به حال شده گزارش‌هایی بابت عدم نظافت هواپیما از طرف مسافر داشته باشید؟
هنگام ثبت قرارداد با ایرلاین‌ها، پیشنهاد ما این است که هر هواپیما هفته‌ای یکبار به صورت عمیق نظافت شود اما متاسفانه بعضی از شرکت‌ها به دلیل مشکلات مالی این پیشنهاد را نمی‌پذیرند. البته برخی از شرکت‌ها هم هستند که به کیفیت کار اهمیت می‌دهند و نظر مسافر در تمیز بودن هواپیما برایشان مهم است. این شرکت‌ها پیشنهاد نظافت هفتگی را قبول می کنند. خیلی از مواقع هم پیش آمده که نظرات مسافران را به ما انتقال می‌دهند و درخواست نظافت سریع دارند چون مسافر معترض شده که نظافت هواپیما به خوبی انجام نشده است. یک شبکه اینستاگرامی به نام «CanNews» اخبار را پوشش می‌دهد و مسافران اگر کم و کاستی در هواپیما مشاهده کنند، تصویربرداری کرده و برای این شبکه ارسال می‌کنند. همچنین مدیران ایرلاین هم پیگیر هستند که چنانچه در این زمینه مشکلی به وجود بیاید، به ما ارجاع بدهند و نظافت سریع انجام شود.
باتوجه به شیوع بیماری کرونا در چند سال گذشته، چه پروتکل‌های جدیدی برای نظافت هواپیما در نظر گرفته شد؟
وقتی با فرودگاه مهرآباد قرارداد بستیم، متاسفانه همزمان شد با اوج بیماری کرونا. کلیه پروازها به مدت 5 ماه لغو شد. شرکت‌ها خدمات نظافت را انجام نمی‌دادند و صنعت هواپیمایی به مشکلات بسیاری برخورد. ایرلاین‌ها مجبور بودند هزینههای جانبی را پرداخت کرده و حتی نمی‌توانستند نیروها را اخراج کنند. تنها کاری که می‌شد کرد این بود که تمامی هزینههای ممکن حذف شود. مانند حذف خدمات نظافت عمیق. اما بحث نظافت سطحی (Ground Handling) برقرار بود. نیروها گان پوشیده، ماسک زده و عینک بر چشم، تمامی سطوح داخلی هواپیما و حتی قسمت‌های فیلتراسیون هوا را هم ضدعفونی می‌کردند که حتی اگر ویروسی هم در هوا وجود داشته باشد، بتوانند آن را حذف کنند.
در دوران کرونا ما شوینده جدیدی اضافه نکردیم چون تمامی ایرلاین‌هایی که با آنها ارتباط داشتیم، با یک شرکت تأمین کننده مواد شوینده به توافق رسیده بودند. درخصوص مواد ضدعفونی‌کننده هم، همان مواد را استفاده می‌کردند. تا جایی که اطلاع دارم، تنها دو یا سه شرکت، مواد ضدعفونی‌کننده را از کشورهای خارجی وارد کردند و دیگر شرکت‌ها هم با تولیدکننده‌های داخلی در ارتباط بودند و فقط برای شرکت‌هایی که نظافت سطحی انجام می دادند، مواد ضدعفونی کننده ارسال می‌کردند.
نظافت هواپیما در دوران کرونا، زمانی انجام می شد که هواپیما پروازی نداشت. در فرودگاه مهرآباد نظافت در طول شب و در فرودگاه امام به دلیل اینکه اکثر پروازها شب‌ها اتفاق می‌افتاد، نظافت در طول روز صورت می‌گرفت و کرونا تأثیری بر انجام کار نگذاشت و پروتکل‌های خاصی هم نداشتیم.
البته لازم به ذکر است که نظافت هواپیما هم در مصرف سوخت تأثیرگذار است هم در زیبایی آن. نظافت هواپیما به یک مسافر هنگام سفر، حس آرامش می‌دهد. ایرلاین «ماهان» در این زمینه پیشرو است به همین دلیل اکثر مسافران، این ایرلاین را به یکدیگر پیشنهاد می‌دهند. شما وقتی وارد هواپیمای «ماهان» می‌شوید، هم بدنه تمیز است و هم رنگ‌ها به‌روزرسانی شده و همه یکپارچه و متحدالشکل هستند.
تیم نظافتی مجموعه شما دوره‌های خاصی را آموزش دیده‌است؟
تمامی نیروهای ما دوره‌های تخصصی نظافت هواپیما و همچنین مقررات الزامات ایمنی هواپیمایی و رفت و آمد فرودگاهی را گذرانده‌اند.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و ظهور دستگاه‌های نظافتی رباتیک، آینده صنعت نظافت را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
فکر نمی‌کنم برای ما اتفاقی پیش بیاید؛ مگر اینکه تحریم‌ها برداشته شود ما همچنان صفر تا صد پای کار ایستاده‌ایم اما با همین وضعیت و سرعت پیشرفت، قطعا ربات‌ها جای انسان را خواهند گرفت. حتی برخی شرکت‌ها، خلبان را هم حذف کرده‌اند و رفته‌اند به سمت پرواز هوشمند!
شما با پرواز هوشمند موافق هستید؟
من در این زمینه صاحب‌نظر نیستم اما ترجیح می‌دهم که حتما در هر پرواز یک خلبان انسان حضور داشته باشد. چون ممکن است پرواز هوشمند هک شود و خطراتی را به همراه داشته باشد.
اگر تحریم‌ها برداشته شود، چه اتفاقی برای هوایپمایی کشور می‌افتد؟
تعداد هواپیماهایی که داخل ایران است، واقعا جوابگوی مسافران نیست و ما به شدت کمبود هواپیما داریم. اگر تحریم‌ها برداشته شود، ما می‌توانیم هواپیماها را به‌روز کنیم تا مسافر، سفر راحت‌تری داشته باشد. بخش نگهداری هواپیما حتی برای ایرلاین‌ها واقعا سخت است. چون قطعات قدیمی شده‌اند. باید بازسازی انجام شود و به دلیل تحریم، نمی‌توانیم برخی قطعات را وارد کنیم. در حال حاضر انتهای باند فرودگاه‌های مهرآباد و امام خمینی انبوهی از هواپیماهایی است که اغلب آنها نیازمند یک قطعه هستند.
وجه تمایز شرکت شما با دیگر شرکت‌ها چیست؟
ما چک‌لیست‌هایی را باتوجه به قسمت‌های داخل و بدنه هواپیما طراحی کردیم و براساس آن، نظافت عمیق هواپیما را انجام می‌دهیم. در انتها، یک نماینده از ایرلاین مربوطه، هواپیما را بر اساس چک لیست تحویل می‌گیرد و تأیید نهایی را می‌دهد. یک نسخه از چک لیست به ایرلاین داده می‌شود و یک نسخه هم در شرکت خودمان می‌ماند. ما در زمینه خدمات نظافت پیشرو بودیم البته حدود یک سال و نیم است که یک شرکت دیگر هم وارد این کار شده و این خدمات را ارائه می‌دهد. قبل از راه‌اندازی شرکت، نظافت عمیق را فقط آژانس ماهان انجام می‌داد. تنها آژانس که در کشورهای مختلف دوره‌های نظافت اصولی را گذراند، ماهان بود. زمانی که شرکت ما وارد این حوزه شد، چون نظافت تخصصی هواپیما بحث ناشناخته‌ای بود، در ابتدا ایرلاین‌ها مخالفت می‌کردند؛ اما وقتی که ما توضیح می‌دادیم، متوجه گسترش کار و تفاوت آن با چیزی که در ذهن‌شان بود، می‌شدند. حدود 7 الی 8 ماه فقط مشغول توضیح نظافت اصولی هواپیما و اساس و پایه این کار بودیم.
از رسانه‌ای که دغدغه نظافت، دارد چه توقعی دارید؟
برایم جالب بود و تا حالا نشنیده بودم که رسانه‌ای در این زمینه فعالیت کند. در هر موضوعی که فکر می‌کنید که می‌تواند اثرگذار باشید، محتوایتان را توسعه دهید. چون واقعا برخی از خدمات نظافتی مثل مبحث «نظافت عمیق» همچنان برای مردم ناشناخته است.
کلام آخر
توقع دارم در زمینه نظافت تخصصی، ایرلاین‌ها بیشتر همکاری کنند و نظافت هواپیما جزو اقدامات ضروری قرار گیرد. همان طور که نظافت شخصی باید انجام شود. چون در فضای عمومی هواپیما حداقل 50 مسافر کنار هم نشسته‌اند. چه بهتر که ما فضایی عاری از هرچه آلودگی داشته باشیم و مسافر، زمانی که سوار هواپیما می‌شود احساس آرامش کند. نظافت، اولویت اول باشد و توقع دارم مسافران هم نظافت را بیشتر رعایت کنند. این تنها درخواست من است و دوست دارم ایرلاین‌ها این موضوع را مدنظر داشته باشند.
متشکرم از شما و نشریه ویکی‌کلین.
این مطلب در شماره 41 نشریه ویکی‌کلین و در صفحه 36 تا 39 منتشر شده است. برای مشاهده آنلاین تمامی صفحات این شماره اینجا را کلیک کنید.
