دکتر عبداله گرجی متولد 1366، داروساز و معاون تولید و بهره‌برداری شرکت داروسازی لقمان است. با او که پیش از این به عنوان مدیرتولید شرکت داروسازی ابوریحان و شرکت فرآورده‌های دارویی و تزریقی ایران فعالیت داشته، پیرامون نظافت در شرکت‌های تولید دارو گپ و گفتی داشتیم که در ادامه با هم می‌خوانیم:

جناب دکتر، راجع به سابقه و پیشینه داروسازی لقمان توضیح دهید.

شرکت لقمان در سال 1347 با نام «شرکت سهامی صنایع دارویی بین‌المللی» (آی – دی – آی) راه‌اندازی شد و در سال 1362 به «شرکت دارویی و بهداشتی لقمان» (سهامی خاص) تغییر نام داد. در سال 1371 شرکت به سهامی عام تغییر کرد و وارد بورس شد. نزدیک به 130 قلم کالای دارویی و بهداشتی اعم از قرص، کپسول، سوسپانسیون و شربت، داروهای تزریقی، کارتریج و درواقع یک سبد کامل از محصولات دارویی در شرکت لقمان تولید می‌شود.

صنعت داروسازی ایران در مقایسه با صنعت دارویی جهان در چه جایگاهی قرار دارد؟

مقایسه اقتصادی که همواره با تحریم روبه‌رو بوده با اقتصاد آزاد کمی سخت است، اما می‌شود این موضوع را در چند جهت بررسی کرد. بهداشت و بحث اقتصاد بهداشت حدود 7درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) دنیا را تشکیل می‌دهد. از این 7درصد، 14درصد مربوط به درآمد داروهای تولیدی شرکت‌های مختلف است. درآمد شرکت‌های دارویی دنیا تا آخر سال 2024 نزدیک به 6/1 تریلیون دلار می‌رسد و این درآمد در داخل کشور ما چیزی نزدیک به 300هزار میلیارد تومان یا چیزی نزدیک به 6 الی 7 میلیارد دلار است. پس مقایسه 7 میلیارد دلار با 6/1 تریلیون دلار، کار سختی است. اما نکته اصلی اینجاست: کشوری که دچار تحریم‌های بسیار زیاد است، بتواند اقسام و اشکال مختلف دارو را در اختیار مصرف‌کنندگان خودش قرار دهد. در حال حاضر در کشور ما دسترسی به دارو نسبت به سایر کشورها بسیار راحت‌تر است. از نظر قیمت، کشور ما از کشورهای پیشرفته و همچنین کشورهای اطرف، به مراتب پایین‌تر است و درخصوص صنعت دارو، نیازهای کشور تا 97 درصد تأمین است. 3درصد فقط درخصوص واردات مشکل داریم و دسترسی داروها هم برای بیماران بسیار راحت شده است، اگرچه در مقاطعی هم مشکلاتی به وجود آمده است.

در دوران کرونا تقاضای دارو به شدت افزایش پیدا کرد. کسب‌وکار شما با چه چالش‌هایی برای پاسخ به این تقاضاها رو‌به‌رو بود؟

وقتی کلمه «تقاضا» می‌آید، باید «عرضه»ای هم در کنارش باشد. دارویی باید باشد که توسط بیمار خریداری شود. اتفاقی که در آن مقطع به وجود آمد، این بود که تقاضا بسیار زیاد شد و شرکت ما مثل تمام شرکت‌های دیگر درخصوص زنجیره تأمین دچار مشکل شد؛ به این معنا که بحث تأمین ارز برای خرید مواد اولیه و انتقال آن به کشور با توجه به اینکه تمام کشورها حتی در مقاطعی مرز‌های خودشان را هم بسته بودند، یکی از چالش‌های اساسی ما بود. چالش دیگر، مدیریت نیروی انسانی بود. با توجه به اینکه سلامت نیروی انسانی برای ما اولویت اصلی است؛ در داخل شرکت، رفتار تولیدی ما باید به گونه‌ای می‌بود که باعث افزایش پاندمی نشود. ما باید این اطمینان را به نیروی خودمان می‌دادیم که مشکلی برایش پیش نمی‌آید.
چالش دیگر، افزایش شیفت‌های کاری بود. چون ملاحظاتی را برای کرونا داشتیم که باعث افزایش زمان کاری شد و این موارد، مسائل مهمی بود که در دوران کرونا مدیریت را به چالش کشید.

رعایت نظافت در کارخانه‌های داروسازی از اهمیت بسزایی برخوردار است. چه راهکارهایی برای استفاده بهینه از تجهیزات مربوطه و صرفه‌جویی در زمان جهت نظافت کارخانه مد‌نظر قرار می‌دهید؟

درخصوص نظافت، اولین نکته مهم، بحث فرهنگ‌سازیِ آن بود که البته هزینه‌هایی را هم برای سازمان در برداشت. خرید چندبرابریِ ماسک و طراحی سبد کالای بهداشتی برای پرسنل و خانواده‌هایشان، هم بحث فرهنگی داشت، هم بحث اقتصادی. مجاب کردن نیروها برای استفاده‌کردن از ماسک به‌صورت دائمی و تعویض به موقع آن، ضدعفونی‌کردن محیط‌های عمومی مثل رستوران‌ها و حتی فضاهای اختصاصی مثل محیط‌های کار با ضدعفونی‌کننده‌ها مثل الکل و اتانول به طور مرتب راهکارها و تمهیداتی بود که شرکت آن زمان برای مقابله با کرونا اندیشید و البته همچنان این روند وجود دارد که اگر بحران یا پیک دوباره‌ای به وجود بیاید، شرکت می‌تواند از این دستورالعمل‌ها استفاده کند.

حین بازدید از کارخانه همچنان پروتکل‌های سخت‌گیرانه وجود داشت؛ این نظارت، تا چه حد ناشی از دوران کرونا است؟

اصل اولیه در داروسازی بحث نظافت است. وقتی دارویی قرار است به سلامت فرد کمک کند، باید خط تولیدش عاری از هرگونه میکروارگانیسم و آلودگی باشد. استاندارهای بسیار خاصی از قدیم در کارخانه وجود دارد. آژانس‌های رگولاتوری در دنیا بحث‌های نظافتی را به شدت پیگیری می‌کنند و در این خصوص پیشرفته هستند که در قالب GMP (Good manufacturing practice) یک سری راهنمایی‌هایی برای نظافت و شست‌وشو دارند که این‌ موارد از قبل هم اجرا می‌شده و دستورالعمل‌هایی که در خطوط تولید مشاهده کردید، از قبل وجود داشته است.

حال در دوران کرونا سختگیری‌های بیشتری درخصوص استفاده از وسایل پیشگیری مثل ماسک و دستکش و استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های دست اجرا شد.

در شرکت لقمان از چه نوع دستگاه‌های مکانیزه نظافتی استفاده می‌شود؟

سعی ما بر این است که از ظرفیت به‌روز دستگاه‌های مکانیزه نظافت استفاده کنیم. ما نظافت را از دو زاویه می‌بینیم: نظافت عمومی و نظافت اختصاصی.
نظافت عمومی همان نظافتی است که شامل اماکن عمومی شرکت می‌شود؛ مثل راهروها، رستوران‌ها، محوطه‌ها و… این‌ها سطح‌های عمومی شرکت هستند. اما یک سری نظافت‌های اختصاصی هم داریم مثل نظافت دستگاه‌های تولیدی که خیلی خاص‌تر است و سیستم‌های خاص خودشان را دارند؛ مثل سیستم‌های CIP و ‌SIP.
درخصوص نظافت عمومی، ما دستگاه اسکرابر را داریم. متأسفانه سوییپر نداریم که باید تأمین کنیم و جاروبرقی‌های صنعتی در مجموعه وجود دارد که در بخش تولید و یا بخش‌های دیگر از آن‌ها استفاده می‌کنیم.

نظافت دستگاه تولید شربت به چه روشی انجام می‌شود؟

نظافت این دستگاه‌ها شامل چندین قسمت می‌شود؛ تانک‌های ساخت، مسیرهای انتقال و خود دستگاه و شست‌و‌شویی که توسط آب PW یا آب خالص و با استفاده از ضدعفونی‌کننده‌ها انجام می‌شود. انتخاب ضدعفونی‌کننده‌ها دقیقاً براساس جوابیه آزمایش کنترل میکروبی است که یک زمانی را برای استفاده از هر کدام از ضدعفونی‌کننده‌ها معتبر می‌داند. تمام تانک‌ها، مسیر و دستگاه کاملاً با آب PW شسته و ضدعفونی شده و اعتبارسازی شست‌وشو برای آن انجام می‌شود.

ما در خصوص اشکال دارویی در واحد شربت‌سازی، غیر از شربت، اشکال دیگری مانند Suspension هم داریم که نظافت دستگاه‌های تولید این داروها، کار سختی است. میزان دبی، دما و فشار آب ورودی و همچنین نوع ماده شوینده می‌تواند در محصولات مختلف، متفاوت باشد.

در طراحی‌های جدید تانک‌ها، اسپری بال یا مسیرهایی روی تانک‌ها تعبیه می‌شود که از این طریق آب و ماده ضدعفونی‌کننده داخل تانک به چرخش درمی‌آید و نظافت به این شکل انجام می‌شود. با این کار، در فضا و قیمت صرفه‌جویی شده و دیگر نیازی به استفاده از دستگاه مجزای نظافتی برای شست‌وشوی تانک‌ها و دیگر وسایل نیست.

درون دستگاه‌های به روز، سیستم نظافت وجود دارد و اگر دستگاه قدیمی باشد، نظافت و شست‌وشو به صورت بیرونی یا COP (Clean out place) انجام می‌شود.

توقع شما از یک مجله نظافت صنعتی چیست؟

هر چقدر سطح علمی مطالب بالاتر باشد و ماهنامه خودش را با مسائل روز تطبیق دهد، می‌تواند به افزایش سطح دانش مخاطب، در انتخاب و چگونگی استفاده از تجهیزاتِ به‌روز کمک کند که برآیند آن، افزایش فرهنگ نظافت در همه سطوح صنایع مختلف می‌شود.

و صحبت پایانی …

امیدوارم این گفت‌وگو به افزایش سطح علم و دانش مجله و مخاطبان آن کمک کرده باشد.

…………………………………………………………………………..